کاوش موضوع ویلیام جیمز

ویلیام جیمز (William James، زاده ۱۱ ژانویه ۱۸۴۲ – درگذشته ۲۶ اوت ۱۹۱۰) فیلسوف، روان‌شناس و پزشک آمریکایی است که بنیان‌گذار مکتب پراگماتیسم بود. فلسفه پراگماتیسم وی را «عملگرایی» یا «اصالت دادن به عمل» در زبان فارسی ترجمه کرده‌اند؛ ولی در یک نگاه اجمالی ویلیام جیمز منشأ حقیقت را در «سودمند بودن» یک امر یا قضیه می‌دانست. حقیقت به چیزی گفته می‌شود که «سودمند» یا «عملی» باشد. چیزی که «سودمند» نیست نمی‌تواند «حقیقت» باشد. پراگماتیست‌ها معتقد بودند هدف ما نباید کشف حقیقت و رسیدن به آن باشد بلکه همین که سودمندی و منفعت خود را برساند نشانه صحیح بودن آن و حقیقت است؛ مثلاً وقتی به زغال داغ که سوزنده است دست نمی‌زنیم این عملاً برای ما سودمند است پس حقیقت است. به همین منظور طرفداران این مسلک را امروزه «عملگرا» ها می‌نامند. در زبان روزمره به چیز یا کسی که به منافع قابل دسترسی کوشش می‌کند عادتاً «پراگماتیست» می‌گویند. ویلیام جیمز در ۱۸۴۲ در نیویورک سینی متولد شد. پدر او عارفی بود از پیروان سودنبورگ که نکته سنجی و بذله گوییش به عرفان او صدمه ای نزده بود؛ پسر نیز هر سه صفت را دارا بود. پس از آنکه چند صباحی در مدارس خصوصی آمریکا به تحصیل پرداخت با برادرش «هنری»، که یکسال کوچکتر از او بود، برای تحصیل در یک مدرسه خصوصی به فرانسه فرستاده شد. در آنجا با شارگو و دیگر آسیب شناسان روان به کار مشغول شدند و هر دو رغبتی به روان‌شناسی پیدا کردند. یکی از آنها، بنا به یک قول مشهور قدیم، داستان را مانند روان‌شناسی و دیگری روان‌شناسی را به شکل داستان نوشت. «هنری» بیشتر عمر خود را در خارج گذراند و آخر کار به تابعیت انگلستان درآمد. او در اثر تماس دایمی با تمدن اروپایی به مرحله ای از کمال و پختگی فکری رسید که برادرش ویلیام فاقد آن بود؛ ولی ویلیام پس از آنکه به آمریکا برگشت تحت تأثیر ملتی جوان و پرنشاط و امید قرار گرفت و زمان و مکان خود را پذیرفت که با بال و پر عمر خویش به کمال اوج و شهرت رسید، شهرتی که هیچ فیلسوف آمریکایی تا آن وقت به دست نیاورده بود. از دانشگاه هاروارد به اخذ درجه دکترا در طب نایل شد. از سال ۱۸۷۲ تا هنگام مرگ، به سال ۱۹۱۰، در همان دانشگاه نخست به تدریس تشریح و فیزیولوژی و بعد روان‌شناسی و آخر کار به تعلیم فلسفه پرداخت. بزرگ‌ترین اثر او تقریباً نخستین اثر اوست و عنوانش «اصول روان‌شناسی» است و به سال ۱۸۹۰ منتشر شده این کتاب مخلوط دلپذیری است از فلسفه مابعدالطبیعه و تشریح و تحلیل، زیرا روان‌شناسی او زادة فلسفه مابعدالطبیعه است. با اینهمه، کتاب آموزنده‌ترین و سهل الفهم‌ترین خلاصه ای است که در این موضوع نوشته شده است. ظرافت و لطفی که هنری در جملات خود به کار برده است ویلیام را در بیان عمیقترین درون بینی که روان‌شناسی از عهد صراحت و روشنی خیره کننده دیوید هیوم تاکنون شناخته است، کمک کرد. این عشق به تحلیل روشنگر ویلیام جیمز را از روان‌شناسی به فلسفه رهنمایی کرد و سرانجام به خود فلسفه مابعد طبیعی برگشت. با همه تمایلات واقع بینی و اثباتی خود استدلال می‌کرد که فلسفة مابعدطبیعی فقط کششی است برای تفکر صریح و روشن دربارهٔ اشیاء و فلسفه را با همان روش روشن و ساده خود چنین تعریف کرد: «فکر دربارهٔ اشیاء به قابل فهم‌ترین وجوه ممکنه.» بدین ترتیب پس از سال ۱۹۰۰، آثار او تقریباً همه در زمینه فلسفه بود. از کتاب «اراده ایمان» (۱۸۹۷) شروع کرد؛ بعد، پس از انتشار شاهکاری دربارهٔ تأویلات روان‌شناسی به نام «طرق آزمایش دینی و روحانی» (۱۹۰۲)، به انتشار کتاب مشهور خود به نام «پراگماتیسم» (۱۹۰۷)، «عالم متکثر» (۱۹۰۹)، «معنی حقیقت» (۱۹۰۹) پرداخت. «برخی از مسائل فلسفه» یک سال پس از مرگ او منتشر شد (۱۹۱۱)، و بعد مجلد مهمی به نام «رسالاتی در فلسفه تجربی اساسی» از چاپ درآمد (۱۹۹۲) که در آن او به صراحت و وضوح تمام مبانی فلسفی خود را بیان داشته است و نقطه شروع خوبی برای مطالعه تفکرات این پزشک آمریکایی است.... بیشتر در ویکی پدیا